Uyghurlar teripidin élip bérilghan tyenenmén, künming we ürümchidiki weqelerdin kéyin, gherb térrorizm mutexessisliri uyghur qarshiliq küchlirining bundin kéyinki heriket shekilliri heqqide köpligen analiz, texminlerni otturigha qoyupla qalmay, xitay mutexessislirimu türlük qarashlirini xitay hökümet metbuatlirida ashkara élan qilishmaqta.
Béyjingdiki partlitish, künmingdiki pichaqliq hujum, ürümchidiki adembomba weqesi gherb axbarat sahesining küchlük diqqitini jelp qilipla qalmay, gherb térrorizm mutexessisliriningmu uyghur qarshiliq küchlirining bundin kéyinki heriket yönilishi, usuli, kölimi heqqide köpligen texmin, mulahizilerni élan qilishigha seweb bolghan idi. Shi jinpingning uyghur éli ziyariti axirlashqandin kéyin xitayda yolgha qoyuluwatqan memliket xaraktérlik térrorgha qarshi manéwirlar, teshwiqat urushi, xitay térrorizm mutexessislirining bayanliri xitayning zuwani bolghan asasliq metbuat wasitiliridin xelq géziti, shinxua agéntliqi, yershari waqti géziti qatarliqlarda daim élan qilinishqa bashlidi. Diqqetni chékidighanliridin biri, «béyjing yashlar géziti» de 12-May küni élan qilinghan «mutexessisler térrorluq heriketlirining yéngi alahidiliki heqqide toxtaldi: térroristlarning deslepte tallaydighini palta we bénzin» namliq maqalidur.
Maqalining bash qismida xitayning asasliq chong sheherliridiki poyiz istansiliri, ammiwi sorunlarda térrorluqqa qarshi manéwirning ewji alghanliqi, saqchilargha resmiy oq we qoral tarqitip bérilip, térrorgha taqabil turush iqtidari östürülgenliki, uyghur élidiki bixeterlik tedbirlirige sélishturghanda, xitay ölkiliride köp boshluqlarning barliqi, shi jinping uyghur éli ziyaritidin kéyin ichki ölkilerge yolyoruq chüshürüp, esker we saqchi sahesidiki yochuqlarni étish, boshluqlarni toldurush, térrorgha qarshi iqtidarni kücheytishni tekitligenliki, buning bilen her küni her yerde térrorgha taqabil turush paaliyetlirining ewji alghanliqi misalliri bilen bayan qilinghan.
Béyjing jamaet xewpsizlik uniwérsitéti jinayet kafédrasining térrorgha qarshi turush mutexessisi méyi jyenming «ministirlarning biwasite bu xildiki maniwérlargha qatnishishi térroristlargha, eger yene ademler merkezleshken poyiz istansisi etrapida weqe sadir qilmaqchi bolidikensen, tuxumni tashqa urghan bolisen, dégen signalni bergenlik bolidu» dégen.
Béyjing jamaet xewpsizliki uniwérsitéti axbarat fakultétining muawin proféssori wu shawjong «junggodiki térrorluq hujumning alahidiliki we uninggha taqabil turush tedbirliri» namliq esirini 11-May élan qilghan bolup, uningda térrorluq heriketlerning türlük alahidiliki sherhiyilengen.
Wu shawjong bayanida, térroristlarning bundin kéyinmu asasliq halda palta-Pichaq we bénzingha oxshash asan tapqili bolidighan nersilerni qoral qilidighanliqini tekitlesh bilen birge, «sherqiy türkistan térroristliri»ning uyghur élidin sirt, ichkiri ölkilerdiki adem déngizigha aylanghan sheherlerde heriket qilish yolinimu tallighanliqini, buning asasliq sewebining ichkiri ölkilerde ademler köp bolghach, ziyan sélish kölimini eng keng derijide, axbaratning tarqilishi téz bolghach, téximu küchlük tesir bolidighanliqini tilgha alghan. Biraq, xitayning térrorgha qarshi chuqanliri xelqarada oxshash bolmighan inkaslarni qozghimaqta. D u q ijraiye komitéti reisi dolqun eysa ependi, xitayning uyghur milliy herikitini térrorizm bilen qarilash süyqestining emelge ashmighanliqini tilgha aldi.
Dolqun eysa ependi sözide uyghur élidiki qarshiliq heriketlirige nisbeten xelqara jemiyet we dölet organlirining xitay kütmigen nuqtidin chiqip baha bériwatqanliqini tekitlidi.
Gherb siyasiyonliri hakimiyetlerning küch menbesi heqqide toxtalghanda, awam xelqni birinchi orungha qoyidu. Herqandaq hakimiyet özining maddiy, meniwi, herbiy küchini xelqtin alidu.
«Mutexessisler térrorluq heriketlirining yéngi alahidiliki heqqide toxtaldi: térroristlarning deslepte tallaydighini palta we bénzin» namliq maqalidimu esker, saqchining küchige tayinipla térrorgha ünümlük taqabil turush meqsitige yetkili bolmaydighanliqi, amérikidek küchlük döletlerningmu térror hujumi aldida charisiz qalidighanliqi, xelqning küchidin paydilinishni eng muhim orungha qoyush zörürlükini tekitleydu.
«Shingdaw géziti» 2-Maydiki maqaliside, qattiq basturushnila tekitlep, xelqni mayil qilishqa sel qarashning yaman aqiwetlerni keltürüp chiqiridighanliqini otturigha qoyup, «sherqiy türkistan térroristliri»ning öz xelqining himayisige ige ikenlikini ishare qilghan idi.
«Nurluq gézit» bolsa, uyghurlarning iqtisadiy jehettiki chékinishini misal élip, uyghur élide kishi béshigha toghra kélidighan yilliq darametning xitay boyiche 1999-Yilidiki 17-Orundin 2009-Yilidiki 30-Orungha chüshüp qalghanliqini körsitip, uyghurlar bilen xitaylar otturisidiki iqtisadiy perqning bashqa bala bolidighanliqini, uyghur xelqini mayil qilishning hemmidinmu muhimliqini eskertken.
جاۋاب يېزىش