10-Ayning 18-Küni, yeni seyshenbe küni kechte türkiyediki «qanal-T» téléwiziyesining sabiq parlamént ezasi séyfi shahin riyasetchilik qilghan «qush baqishi» mawzuluq programmisida uyghurlar we uyghur mesilisi anglitildi.
Sherqiy türkistan tetqiqat merkizining mudiri hamit köktürk ependi bir saet 40 minut dawamlashqan programmida uyghurlarning tarixi, türk medeniyitige qoshqan töhpiliri, uyghur mesilisining qandaq peyda bolghanliqi, bügünki uyghurlarning weziyiti, xitayning uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasiti we cheteldiki ammiwi teshkilatlarning paaliyetliri toghrisida tepsiliy melumat berdi. Séyfi shahin ependi soal-Jawab sheklide dawamlashqan programmida eysa yüsüp aliptékin, memtimin bughra, mesud sabiri bayqozi, rabiye qadir, ilham toxti qatarliq nurghun shexslerning resimini körsitip turup, téléwiziye körgüchilerge bu kishiler toghrisida tepsiliy melumat berdi.
Programma riyasetchisi séyfi shahin ependi programmining kirish qismini mundaq bashlidi: «hörmetlik téléwiziye körgüchiler ‹qush baqishi› mawzuluq programmimizgha xush keldinglar. Programmimiz her seyshenbe küni kech saet yettide bashlinidu. Silerge siyaset, kültür we tarix heqqide melumat bérishke tirishiwatimiz. Her hepte bir yaki bir qanche mutexessis bilen söhbet élip bérish arqiliq silerge melumat bérishke tirishimiz».
Programma riyasetchisi séyfi shahin ependi 18-Öktebir künidiki programmining nahayiti muhim ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: «qimmetlik dostlar bügünki programmimizda silerge sherqiy türkistanni anglitimiz. Sherqiy türkistan muqeddes bir türk yurtidur. Köktürk döliti, uyghur döliti we kéyinki dewrlerde yaritilghan medeniyetlerning böshükidur. Tengri téghi we qaraqurum téghi dunyaning eng chong taghliri hésablinidu. Biz türkler ming yil burun u taghlardin chiqip dunyaning herqaysi jaylirigha tarqalghan, parlaq medeniyetler yaratqan, türkiy milletler tarixta parlaq medeniyetler yaratqan. Mesilen, biz turpan, qeshqer qatarliq jaylarda büyük medeniyetlerni yarattuq. Bügünki programmimizda sherqiy türkistan tetqiqat merkizining mudiri hamut göktürk ependi bilen söhbet élip barimiz».
Hamut göktürk ependi séyfi shahin ependining «siz aldi bilen sherqiy türkistan toghrisida qisqiche melumat bersingiz qandaq» dégen soaligha mundaq jawab berdi: «men söz bashlashtin burun sherqiy türkistan mesilisini untuldurushqa tirishiliwatqan bir mezgilde sherqiy türkistan mesilisini küntertipke élip kelginingiz üchün sizge we téléwiziye idarisining rehberlirige rehmet éytimen. Sizmu dep ötkendek, honlar, kök türkler, uyghurlar, qaraxaniylar döliti we seidiye xanliqi, qeshqeriye döliti, sherqiy türkistan islam döliti we 1944-Yili qurulghan sherqiy türkistan döliti qatarliqlarning hemmisi sherqiy türkistanda qurulghan. Bu mezgillerde parlaq medeniyetlerni yaratqan uyghurlar bügün xitayning ishghali astida. Bügün men bu heqte melumat bérishke tirishimen».
Bir saet 40 minut dawamlashqan programmida hamut göktürk ependi tesirlik misallar bilen uyghurlar weziyiti heqqide melumat berdi. Biz programma axirlashqandin kéyin, hamut göktürk ependi we séyfi shahin ependiler bilen téléfon söhbiti élip barduq. Hamit göktürk ependi, bu téléwiziye programmisida nuqtiliq halda némilerni anglatqanliqi we téléwiziye programmilirida uyghur dewasini anglitishning ehmiyiti toghrisida melumat berdi.
«Qanal-T» téléwiziyesi programma riyasetchisi, sabiq parlamént ezasi séyfi shahin ependi téléfon ziyaritimizni qobul qilip, bundin kéyinmu dawamliq halda «sherqiy türkistan toghrisida programma ishleshni dawamlashturidighanliqi» ni bayan qilip mundaq dédi: «türk jamaetchilikige uyghurlar toghrisida melumat bérish kérek. Shunga, bu xil programmilarni dawamlashturimiz. Kéyinki künlerde sherqiy türkistan toghrisida téximu tepsiliy programmilar ishleymen».
2009-Yili yüz bergen ürümchi weqesidin kéyin türkiyediki téléwiziye qanalliri uyghur mesilisige izchil halda orun bérishke bashlighan bolsimu, lékin bu yil 7-Ayning 15-Küni türkiyede yüz bergen herbiy siyasiy özgirish weqesidin kéyin üzülüp qalghan idi. Emma, bügünki künlerde uyghur mesilisi qaytidin téléwiziyelerde anglitilishqa bashlidi.
جاۋاب يېزىش