Jemiyetning uyushturushi bilen 8-Öktebir küni «dunyadiki küch tengpungluqi we xitayning uyghur siyasiti» dégen témida yighin uyushturulghan idi. 9-Öktebir yekshenbe küni kechte yene «sherqiy türkistan yashlirining mesuliyetliri» dégen témida yighin ötküzüldi.
Bu yighingha dunya musulman alimlar birlikining bash katipi, ilahiyet penliri doktori éli qaradaghi teklip bilen qatniship «sherqiy türkistan yashlirining mesuliyetliri» dégen témida léksiye berdi.
Yighingha sherqiy türkistan maarip we hemkarliq jemiyitining idare heyet rehberliri we istanbulda yashawatqan uyghurlardin 100 din artuq kishi qatnashti. Yighingha jemiyetning katipi abdulehed abduraxman riyasetchilik qildi we doktor éli qaradaghining sözlirini neq meydanda uyghurchigha terjime qildi.
Doktor éli qaradaghi aldi bilen özlirining uyghur musulmanlirini qollaydighanliqini, köngül bölidighanliqini bildürüp mundaq dédi: «biz hemmimiz musulman qérindash, islamdiki imani qérindashliq bizlerge bérilgen chong német. Shuning üchün biz bir dewetchi bir dini alim bir musulman bolush süpitimiz bilen siler bilen birge bolimiz. Biz pelestinge qandaq köngül bölgen bolsaq sherqiy türkistanghimu shundaq köngül bölimiz, buningdin bir qanche yil ilgiri biz dunya musulman alimlar birliki bolush süpitimiz bilen sherqiy türkistan musulmanlargha alaqidar bir qanche qétim bayanat élan qilduq. Xitay hökümitige bu mesile toghrisida xet ewettuq, dunya islam hemkarliq teshkilatining shu dewrdiki bash katipi ekmeleddin éhsan oghli bilen özüm biwasite uchriship sherqiy türkistan mesilisi toghrisida meslihetleshtuq. Imkaniyitimizning yétishiche bir ish qilishqa tirishtuq. Biz buningdin kéyinmu türkiye, qatar we seudi erebistanda bu mesilini küntertipke keltürüshke imkaniyitimizning yétishiche tirishimiz.»
Doktor éli qaradaghi yighin ehlige xitab qilip mundaq dédi: dawada ghayige yétish üchün aldi bilen allah terepke chaqiridighan dewetchi bolush, yeni toghrigha yétekleydighan, xatadin tosidighan, dewetchi bolush, andin teshwiqatqa ehmiyet bérish, meyli türkiye ichide bolsun meyli türkiye sirtida bolsun teshwiqatqa ehmiyet bérish kérek, imkaniyet yoq dep ümidsizlenmeslik kérek.
Ikkinchi tewsiye bolsa, iqtisadiy igilik tiklesh, iqtisadiy igilik tikleshtimu öz-Ara ichinglardiki talash-Tartishni tashlanglar, biz musulmanlarning eng chong illetlerdin biri bolsa hemmimiz öz aldimizgha jamaet shekillendürüshke tirishimiz, emma bu xata, eslide musulmanlarning mujessemlishishke, hemkarlishishqa éhtiyaji bar.
Iqtisadi igilik tiklesh bay bolush muhim, meyli weten ichi we yaki sirtida bolunglar iqtisadi igilik tikleshke ehmiyet bérish lazim. Soda-Tijaret bilen shughullinish, shirket échish,zawut-Karxana qurup tereqqiy qilish lazim. Iqtisad islamda iman-Eqididin qalsa rohqa oxshashtur. Rohni küchlendüridighan yeni xelqni tereqqiy qilduridighan amildur.
U, üchinchi tewsiye süpitide yuqiri sewiyilik ilim tehsil qilish kéreklikini tekitlidi. Uyghur yashlarni ilim tehsil qilishqa chaqiriq qildi.
Doktor éli qaradaghi 1949-Yili iraqning suleymaniye tewelikidiki qaradagh dégen jayda tughulghan bolup, 1969-Yili islam institutini püttürgen. 1980-Yili misir ezher uniwérsitétining hoquq fakultétini yuqiri netije bilen tamamlighan, 1985-Yili ezherning hoquq fakultétida doktorluq unwani alghan.
Doktor éli qaradaghi herqaysi dölet we xelqaraliq islami xizmetlerde muhim wezipiler ötep kéliwatqan bolup, u, «xelqara musulman alimlar birliki» ning bash katipi, «petiwa we tetqiqat kéngishi» ning yawropa boyiche reis yardemchisi we qatar uniwérsitéti sheriet we islam tetqiqat fakultéti proféssori wezipilirini ötep kelmekte iken.
Biz bu yighin toghrisida téximu köp melumatqa érishish üchün bu yighini uyushturghan sherqiy türkistan maarip we hemkarliq jemiyitining bash katipi abdulehed abduraxman bilen söhbet élip barduq.
Yuqiriqi awazliq ulinishtin bu heqtiki söhbitimizning tepsilatini anglighaysiler.
جاۋاب يېزىش